Trợ lý giọng nói trong phòng điều khiển lưới điện: Cơ hội nâng cao hiệu suất, độ chính xác và sự tập trung của người vận hành

“Này <Copilot hoặc Siri hoặc Google hoặc Alexa> - Dự báo nhu cầu đỉnh ngày mai là bao nhiêu?”

Trợ lý giọng nói hứa hẹn sẽ trở thành một công cụ mang tính đột phá, giúp nâng cao hiệu suất vận hành, giảm tải công việc cho người điều khiển và cải thiện khả năng nhận diện tình huống (Ảnh st)

Khi tất cả chúng ta cùng nhau định hình tương lai của lưới điện, chúng ta cũng nhận ra những thách thức mà các nhà điều hành phải đối mặt trong việc duy trì hiệu suất, độ chính xác và nhận thức tình hình dưới áp lực.

Lưới điện hiện đại là một hệ thống phức tạp, tích hợp năng lượng tái tạo, các công nghệ tiên tiến và các yêu cầu đang tiến hóa của người tiêu dùng. Phòng điều khiển, trung tâm thần kinh vận hành lưới điện, quản lý sự phức tạp này theo thời gian thực, đảm bảo độ tin cậy và độ dẻo dai vận hành. Khi công nghệ ngày càng phát triển, trợ lý giọng nói hứa hẹn sẽ trở thành một công cụ mang tính đột phá, giúp nâng cao hiệu suất vận hành, giảm tải công việc cho người điều khiển và cải thiện khả năng nhận diện tình huống.

Người vận hành lưới điện làm việc trong các môi trường áp lực cao, nơi các quyết định kịp thời là tối quan trọng. Với sự tích hợp ngày càng tăng của các nguồn năng lượng tái tạo và những tác động không thể lường trước của các sự kiện thời tiết cực đoan, các phòng điều khiển đang xử lý nhiều dữ liệu và điểm quyết định hơn bao giờ hết. Theo truyền thống, người vận hành dựa vào nhiều màn hình, bàn phím và chuột máy tính để truy cập thông tin và thực hiện các lệnh. Mặc dù hiệu quả, nhưng thiết lập này có thể tạo ra tình trạng quá tải về nhận thức, đặc biệt là trong các trường hợp khẩn cấp. Trợ lý giọng nói-hệ thống phần mềm có khả năng hiểu và thực hiện các lệnh bằng lời nói-mang đến một giải pháp hiệu quả. Bằng cách cung cấp một giao diện rảnh tay, các trợ lý giọng nói có thể cho phép người vận hành truy cập thông tin quan trọng hoặc thực hiện các lệnh một cách trực quan hơn. Chúng làm giảm nhu cầu tìm kiếm thủ công, cho phép người vận hành tập trung vào việc ra quyết định chiến lược và giải quyết vấn đề.

Các trợ lý giọng nói hợp lý hóa quy trình làm việc bằng cách loại bỏ nhu cầu điều hướng thủ công qua các hệ thống phức tạp (Ảnh st)

Các trợ lý giọng nói hợp lý hóa quy trình làm việc bằng cách loại bỏ nhu cầu điều hướng thủ công qua các hệ thống phức tạp. Ví dụ, thay vì nhấp qua nhiều màn hình để kiểm tra xu hướng tần số lưới điện, người vận hành chỉ cần hỏi "Tần số hiện tại là bao nhiêu và xu hướng của nó như thế nào?". Trong các môi trường có rủi ro cao, ngay cả những lỗi nhỏ cũng có thể gây ra hậu quả đáng kể. Các trợ lý này có thể cắt giảm khả năng nhầm lẫn bằng cách tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại và đảm bảo phản hồi nhất quán cho các truy vấn và lệnh. Hơn nữa, các trợ lý này có thể lấy dữ liệu thời gian thực từ các hệ thống điều khiển theo dõi và thu thập dữ liệu (SCADA), cơ sở dữ liệu thời tiết và báo cáo thị trường, cung cấp cho người vận hành thông tin chi tiết ngay lập tức. Diễn đạt bằng lời nói các bản cập nhật quan trọng, chẳng hạn như thay đổi về phụ tải hoặc sản lượng điện tái tạo, các trợ lý giọng nói có thể thông báo cho người vận hành mà không yêu cầu họ phải chuyển sự chú ý của mình khỏi các tác vụ khác, cung cấp một giải pháp thay thế cho năng lực báo động truyền thống vốn thường sử dụng trong phòng điều khiển. Chúng cũng có thể đóng vai trò là người đào tạo tại chỗ, cung cấp hướng dẫn từng bước cho người vận hành mới trong những tháng đầu tiên làm việc tại phòng điều khiển.

Những thách thức và cân nhắc

Mặc dù có tiềm năng, việc tích hợp các trợ lý giọng nói vào phòng điều khiển lưới điện vẫn đi kèm với những thách thức. Trước hết và trên hết, các tiêu chuẩn định nghĩa dữ liệu và tích hợp dữ liệu trên nhiều ứng dụng vẫn là một kỹ năng đang phát triển đối với ngành điện, hạn chế các cơ hội tự động hóa ngay từ đầu. Thứ hai, giống như bất kỳ công cụ kỹ thuật số nào, các trợ lý giọng nói phải an toàn trước các mối đe dọa mạng tiềm ẩn. Mã hóa dữ liệu và các giao thức xác thực mạnh mẽ là thiết yếu. Cuối cùng, những người vận hành đã quen với các công cụ truyền thống có thể ngần ngại áp dụng trợ lý giọng nói. Các chiến lược quản lý sự thay đổi, bao gồm đào tạo toàn diện, đóng vai trò quan trọng đối với việc triển khai thành công.

Tiềm năng sử dụng trợ lý giọng nói trong phòng điều khiển lưới điện cũng đi kèm với nhiều thách thức (Ảnh st)

Các hệ thống nhận dạng giọng nói cũng phải hoạt động hoàn hảo trong môi trường ồn ào, nơi nhiều người vận hành nói cùng lúc. Việc hiểu sai các lệnh có thể dẫn đến rủi ro vận hành. Sự đa dạng của các giọng vùng miền và vốn từ vựng chuyên môn cao trong hoạt động lưới điện đòi hỏi khả năng Xử lý ngôn ngữ Tự nhiên tiên tiến phù hợp với ngành.

Tương lai của Trợ lý giọng nói trong Vận hành lưới điện

Mặc dù hiện nay không có bất kỳ trợ lý giọng nói nào được tiếp thị với phần mềm lưới điện, nhưng nó đại diện cho cơ hội và sự cần thiết. Khi bối cảnh năng lượng tiếp tục tiến hoá, vai trò của trợ lý giọng nói trong các phòng điều khiển sẽ rất thú vị để thử nghiệm.

Tóm lại, các trợ lý giọng nói đại diện cho bước tiến đáng kể trong công nghệ phòng điều khiển, cung cấp cho các nhà điều hành lưới điện một công cụ mạnh mẽ để quản lý các phức tạp của lưới điện hiện đại. Mặc dù vẫn còn nhiều thách thức, nhưng tiềm năng của chúng trong việc nâng cao hiệu quả, độ chính xác và nhận thức tình huống là không thể phủ nhận. Để hiện thực hóa tiềm năng này, sự cộng tác giữa nhiều lĩnh vực là chìa khóa.

Biên dịch: Bùi Thị Thu Hường

Theo “cigre”, tháng 3/2025