Đăng ký thành viên

Tình trạng mất điện trên khắp bán đảo Iberia là lời cảnh tỉnh về an ninh năng lượng

Theo ông Malcolm Turnbull - Chủ tịch Hiệp hội Thủy điện Quốc tế (IHA), Chủ tịch Liên minh Toàn cầu về Thủy điện tích năng và cựu Thủ tướng Australia: “Các vụ mất điện ảnh hưởng đến Bán đảo Iberia vào ngày 28/4/2025 nên được coi là lời cảnh tỉnh - không chỉ đối với Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha, mà còn đối với các nhà hoạch định chính sách trên toàn thế giới”.

Ông Malcolm Turnbull - Chủ tịch Hiệp hội Thủy điện Quốc tế (IHA), Chủ tịch Liên minh Toàn cầu về Thủy điện tích năng và cựu Thủ tướng Australia (Ảnh st)

Khi còn giữ cương vị Thủ tướng Australia, ông Malcolm Turnbull luôn lo ngại về nguy cơ mất điện và sụt áp. Chính vì vậy, ông đã quyết tâm ủng hộ các dự án thủy điện tích năng, trong đó nổi bật là dự án Thủy điện Snowy 2.0 (Australia). Hiện nay, Australia đang chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ của sản lượng điện mặt trời. Đó là một tín hiệu tích cực, nhưng cũng làm nảy sinh thách thức mới cho hệ thống điện. Ông nhận ra rằng, nếu như chúng ta không đầu tư mạnh vào tích trữ và độ linh hoạt của lưới điện, thì tính ổn định của hệ thống năng lượng cũng như cuộc sống của hàng triệu người dân Australia sẽ bị đe dọa.  

Nguyên nhân trực tiếp gây ra tình trạng mất điện ở Iberia có thể khác với những vấn đề mà Australia đang phải đối mặt. Nhưng hai sự thật căn bản vẫn không thay đổi: Thứ nhất, phải xem xét an ninh năng lượng ở cấp độ lưới điện chứ không chỉ ở các nguồn phát điện riêng lẻ. Thứ hai, nếu không làm được điều đó sẽ gây ra hậu quả thực sự, hữu hình đối với cuộc sống của người dân.

Một gia đình đang phải sống trong bóng tối, một bệnh viện phải dùng điện khẩn cấp hay một doanh nghiệp đang chịu tổn thất tài chính sẽ không cảm thấy thoải mái khi biết rằng hệ thống này “hoạt động ở mức trung bình”. An ninh năng lượng là vấn đề chỉ có hai khả năng: có điện hay không có điện. 

Chính phủ và các cơ quan quản lý cần phải xem xét lại cách tiếp cận của họ. Hiện nay, các cuộc thảo luận công khai thường chỉ xoay quanh việc so sánh lợi ích hoặc chi phí của từng công nghệ như thủy điện, mặt trời, điện gió, hạt nhân hoặc khí đốt. Cách nhìn nhận này quá hẹp và chưa đi đúng trọng tâm vấn đề. 

Điều quan trọng nhất là lưới điện phải ổn định và hệ thống điện phải tin cậy. Câu hỏi không phải là: "Nguồn này có rẻ không?" hay "Công nghệ đó có sạch không?" mà phải là: "Lưới điện này có thể cấp điện đáng tin cậy, với giá cả phải chăng và sạch bất cứ khi nào người dân cần không?" 

Trong bối cảnh đó, tích trữ năng lượng ngày càng được coi là yếu tố mang tính sống còn, một vấn đề trọng yếu nhưng lâu nay bị xem nhẹ trong chính cuộc khủng hoảng chuyển dịch năng lượng.

Pin thường được coi là một giải pháp hấp dẫn nhờ vào chi phí rẻ, dễ triển khai và thời gian lắp đặt nhanh chóng. Trên thực tế, pin có vai trò quan trọng, đặc biệt trong việc giúp cân bằng lưới điện trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, kỳ vọng vào pin như một giải pháp tích trữ năng lượng trong thời gian dài là một sự sai lầm. Pin không khả thi hoặc không đủ khả năng cung cấp mức năng lượng dự phòng nhiều giờ, nhiều ngày cần thiết để giữ cho toàn bộ lưới điện ổn định ở quy mô lớn. 

Vai trò của thủy điện tích năng (PSH)

Thủy điện tích năng chiếm hơn 90% tích trữ năng lượng dài hạn trên thế giới. Đây là một công nghệ đã kiểm chứng, hoạt động hiệu quả hơn một thế kỷ và quan trọng hơn là có tiềm năng phát triển rất lớn trong tương lai. Thủy điện tích năng giúp giảm thiểu tính không liên tục của năng lượng tái tạo bằng cách tích trữ năng lượng mặt trời và năng lượng gió dư thừa, giải phóng năng lượng khi sản lượng giảm.  

Trung Quốc và Ấn Độ đã nhận ra tầm quan trọng của thủy điện tích năng. Hai quốc gia này đã cùng nhau xây dựng các công trình thủy điện tích năng mới với tổng công suất hơn 200GW nhằm hỗ trợ cho các khoản đầu tư lớn vào năng lượng mặt trời và gió.

Thật không may, châu Âu đã đến muộn. 

Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha là những nước dẫn đầu châu Âu về thủy điện tích năng. Các dự án như Thủy điện La Muela (Tây Ban Nha) và Thủy điện Alqueva (Bồ Đào Nha) đã trở thành những hình mẫu tiêu biểu. Alqueva đã chứng minh rằng nó có thể hoạt động như một mô hình hybrid sáng tạo về sản xuất năng lượng. Nhưng ngay cả ở đây, tham vọng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu. Đầu tư nhiều hơn, cấp phép nhanh hơn và tích hợp thủy điện mạnh hơn vào các chiến lược năng lượng quốc gia là thiết yếu nếu châu Âu muốn đảm bảo một tương lai năng lượng ổn định và dẻo dai. 

Và không chỉ là vấn đề tích trữ. Thủy điện (cả tích trữ thông thường và tích năng) đều cung cấp tính linh hoạt quan trọng cho lưới điện. Đây là nguồn năng lượng tái tạo có thể nâng nhanh công suất, ổn định điện áp và tần số, và hỗ trợ độ tin cậy của hệ thống theo những cách mà các nguồn không liên tục không thể làm được. Không phải ngẫu nhiên mà ở Iberia, như thường lệ, thủy điện là công nghệ ứng phó đầu tiên giúp lưới điện hoạt động trở lại.  

Các vụ mất điện gần đây ở Iberia nhắc nhở chúng ta rằng không có quá trình chuyển dịch năng lượng nào có thể thành công nếu đánh đổi độ tin cậy của hệ thống để chạy theo tốc độ hoặc lý tưởng. Năng lượng sạch mà không đảm bảo an ninh lưới điện là một lời hứa sai lầm. Điều đáng nói là các khu vực có mức công suất thủy điện cao nhất lại là những khu vực đầu tiên khôi phục điện. Điều này chứng tỏ rằng các nguồn năng lượng có khả năng tăng tốc nhanh và phát điện có thể điều độ trong thời kỳ khủng hoảng. Thủy điện đã chứng minh giá trị của nó không chỉ là nguồn năng lượng sạch mà còn là xương sống của độ dẻo dai khi lưới điện chịu áp lực. 

Một mạng lưới điện ổn định, linh hoạt và không có cacbon là điều hoàn toàn có thể đạt được. Nhưng chỉ khi chúng ta ngừng coi tích trữ là thứ yếu và bắt đầu coi nó là nền tảng cốt lõi. 

Biên dịch: Nguyễn Thị Dung

Theo “Water power magazine”, số tháng 5/2025